Buổi chiều kia, tại đường Gia Long Chợ Lớn, xảy thấy trong nhà số 500, một vì Thiểu niên bước ra, đầu bịch khăn nhiểu điều, dắt lược diểu vàng, mình mặc hàng Châu Xá, chơn mang giày nhung thêu, tay cầm ba ton bịch bạc; bộ chẳng phải là người bần tiện, nhưng mà chưa nên bực tài danh, ra vừa khỏi cửa ngõ, thấy xe kéo giành nhau chạy tới mời: “Cậu lên xe đi chơi, Cậu.” Vì thiểu niên ấy liền bước lên xa, ngồi dựa ngửa chơn trép mảy, tay chống ba ton, miệng ngậm thuốc xì gà, phà ngọn khói cuộn lên dường mây bạc. (Coi được lắm, song có hèn một chút vì … đen). Nghe biểu xe kéo tới tiệm Đào Viên, tên kéo xe dạ dạ, rồi chạy dông, đàng lộn ngõ quanh, chưa mấy phút bỗng đà tới chốn. Vì thiểu niên liền bước xuống xe, móc túi cho sáu cắc! Tên kéo xe mừng, khoe với bạn đồng đạo rằng: “Mới đưa Cậu tư Nghĩa đàng đường Gia Long lại đây. Cậu cho tới ba quan, thiệt rộng. Người ở bụng dạ như vậy, giàu phải quá! Biết thương kẻ nghèo!…” Bây giờ đây mới biết vì thiểu niên ấy là cậu tư Nghĩa, con nhà giàu ở tại Chợ Lớn. Cậu tư Nghĩa trả tiền xe rồi, đi thẳng lên lầu, vào một căn phòng, rất nguy nga, giữa có để một cái bàn tròn trải khảm trắng, chung quanh để ghế tô-nê, dựa bên lại có ghế phô-tơi, khách mỏi lưng nằm nghĩ. Cửa màn trắng phao như tuyết, vách treo nhiều sơn thủy rất xinh, Cậu tư mới nhận chuông … kêu leng keng, leng keng, bỗng thấy tửu bảo vào chường mặt. “Ủa, Cậu tư, cha chả, đi đâu vắng lâu giữ vậy, Cậu?” Cậu tư cười và đáp rằng: “À há, tao đi mới về; mắc xuống Bạc Liêu chở ba con ba khía về bán.” “Hèn chi, đôn nầy Cậu đen mò! Cậu sao ham làm giàu quá! Cậu muốn ăn món chi Cậu? ” “Mầy biểu hấp cho tao một con cá bống mú, nửa dĩa bào ngư, một con gà rút xương với nửa tô cơm rang; đem cho tao một ve Mai quế lộ lươn thể.” Tửu bảo vâng lời, lo sửa soạn, chưa bao lâu đà thấy dọn lên. Cậu tư ngồi lại ăn, rượu ngọt đồ ngon khoái khẩu. Nhậu đặng vài tuần, xảy nghe đờn trỗi, nào là Tranh, Kìm, Cò, Độc, tiếng nhặt tiếng khoan, lại nghe rổi giọng ca xang, lảnh lót dữ a! Tư Mã, Hoàng Cầu, Giang Nam, Cửu Khúc, Kiều nhi Ngộ thúc, chịu mấy lúc gian nan, sau gặp cuộc hiển vang, cạy oai sấm nỗi oan vay trả. Cậu tư Nghĩa liền buông đũa đứng dậy, bước lại, dòm theo kẽ ván, rình coi, thấy một nàng nhan sắc phi thường, dầu cho Ả Tạ cũng nhường, nàng Ban khó sánh; môi son má phấn, mắt phụng mày tầm, mặt tợ trăng rằm, nước da như tuyết, đang ngồi dự tiệc với ba người đờn ông, chưa rõ là người bực nào, song cả ba đều khăn đen áo lớn, chơn hớn chơn hài, dầu chẳng phải bực tài danh, cũng là nên phú hậu. Một bên nàng ấy lại thấy có một dì, tuổi trên bốn mươi, ngồi ép ăn ép uống, tỏ lòng chiếu cố nàng ấy vô cùng. Ý Cậu tư muốn hỏi tông tích cha ra, ngặt chưa biết sao mà hỏi. Một chập dì nọ bước ra phòng Cậu tư thấy, mừng lòng, lật đật đón đầu thăm hỏi: “Thưa dì, tuổi dì đà lớn, kính như đạo mẹ cha, tôi cũng như cháu nhà, xin dì đừng chấp nhứt. Chẳng hay người con gái nhan sắc đẹp đẽ ấy ở đâu vậy dì?” Dì nọ mỉm cười và đáp rằng: “Nó là cháu của tôi, mà Cậu hỏi làm chi, a Cậu? Nó tên là Hà Hương, vợ của Nghĩa Hữu. Ngừa lúc chồng nó đi khỏi, mấy ông than thỉ hết sức, chịu cho nó ba trăm đồng bạc, rước vô đây đờn địch ca hát chơi rồi về, mà nó còn chưa muốn đi, Cậu hỏi đến ích gì cho Cậu.” Cậu tư Nghĩa nghe nói có sắc thẹn, song cũng gượng mà hỏi tiếp rằng: “Thưa dì, chẳng dám nào dì chỉ nhà dì cho cháu biết.” Dì nọ liền chỉ: “Nhà tôi ở đàng Espagne, song ở trong đàng hẻm; khi nào Cậu có đi Saigon, ghé chơi; ra đó Cậu cứ hỏi nhà Ba Hạnh đâu, thì người ta chỉ cho chẳng khó. Nội xóm đ1o, nhỏ lớn đều biết tôi hết, Cậu chớ ngại.” Cậu tư chiếp lấy, rồi trở vào phòng ngồi ăn, bây giờ mới hay, nàng ấy là Hà Hương, vợ của chàng Nghĩa Hữu. Nguyên đêm nọ, có thầy Hội đồng ở Cần Thơ lên chơi. Ba Hạnh mới đem làm mai mối. Bởi có Nghĩa Hữu ở nhà, Hà Hương không dám ngồi lâu, chưa phỉ chí, thầy Hội đồng còn ước ao, dồi tiền bạc cho Ba Hạnh lập nên kế độc. Ba Hạnh kêu hai người quen thiết với Nghĩa Hữu tới đưa bạc nhiều, biểu mướn xe rủ Nghĩa Hữu đi Long hải tắm biển chơi một chuyến. Hai người lãnh bạc ra đi, rủ Nghĩa Hữu nhậm lời, mới mướn xe dem tới. Nghĩa Hữu dặn Hà Hương ở nhà, rồi lên xe đi riết. Hà Hương ở nhà một mình thong thả, khóa cửa, tuốt qua Ba hạnh, vào phòng vầy cuộc mây mưa, bướm gặp hoa ba bảy há gọi vừa, rượu sớm cờ trưa nào ngớt. Chiều lại rủ nhau vọ tiệm Đào Viên ăn uống chơi, mới gặp Ái Nghĩa hỏi thăm Ba Hạnh. Tiệc vừa xong, đem nhau xuống lầu, rồi trở về Saigon, Ái Nghĩa cũng xuống theo, đứng ngó một hồi, rồi trở về gia nội. Ái Nghĩa về nhà, ăn không ngon nằm không ngủ, năm canh thức đủ, mặt ủ mày châu, tưởng Hà Hương dạ nọ thêm sầu, mơ má phấn càng đau gan tấc. Ái Nghĩa muốn tới nhà Ba Hạnh, đặng mà cậy đem đàng cho bướm ngộ hoa, miễn cho thỏa tình chi nệ tốn của nhà, nhưng mà sợ Hà Hương chê, e nỗi bướm thấy hoa, Tơ hư vì kén, biết trách ai lỗi hẹn cho cân, chi bằng trước khi đi gầy cuộc nợ nần, phải lấy của che thân cho lịch. Bỏ hết đồ quê kệch, mặc theo cách viên quan, mua hàng tây may cập áo tràng, ắm đôi cái quần lang-sa rộng. Bận vào coi cho giống, cách mấy ổng mới hay, ra Tuột-nhê (Tournier) mua một đôi giày chánh Ăn-phón (France) mười hai đồng mốt. Lựa thứ nón mua cho thiệt tốt, (bịch khăn làm gì) ra Cóp-phơ (Coiffeur) hớt Rốt-cả-rê (Brosse carrèe), diện như vầy mới hết máu quê, cách diện vậy ai chê mình dốt. Tuy vậy cũng là chưa tột, phải làm cho tốt dạng tốt hình, lo chi chẳng vướng nợ it2nh, khoái dữ a! Mặt thích chí đêm thanh giỡn nguyệt. Tính vậy rồi, liền chỗi dậy lấy bạc đi mua đủ hết, chưa mấy ngày sắm đã hườn thành, bận vào đi cùng Chợ Lớn, khắp Bến Thành, gặp bạn tác, hỏi: “Coi có rành cùng chăng?” Ít người nói thẳng, ba mươi đời bợ đít, thường hay đem trắng làm đen, muốn uống rượu phải khen, chơn mấy lớp phèn thây kệ. Ái Nghĩa mừng khôn xiết kể, khen cho miệng thế rất miên, trong tay mà sẵn đồng tiền, chuyện dữ nói hiền cũng đặng! Qua bữa sau, ngừa lúc đêm thanh đường vắng, Cậu tư mới kêu xe đi thẳng Bến Thành, tới đường hẻm S-banh (Espagne), vào tìm nhà Ba Hạnh. Vào tới cửa, Ba Hạnh ban đầu muốn ngoảnh, chừng nghe kua su, mới mở hơi so sánh phụng loan, Cậu tư nói: “Dì làm cho đặng hiệp nhứt tràng, dẫu tốn mấy ngàn chẳng nệ. Công khó nhọc ơn dì tạc để, dầu trăm năm chưa dễ đổi lòng, dì ráng sao duyên nợ cho xong, bạc hiện thưởng một phong năm chục.” Ba Hạnh nói: “Tôi đâu nệ tất công một chút, thương phận nàng côi cút xứ người, Cậu nói thương, thương biết có đời, hay là Cậu nói bốc đem ra tới giữa vời Cậu bỏ. Tánh nó cũng là rất khó, chẳng phải như con người ta mà tham đó bỏ đăng, nói hết văn chưa biết đặng cùng chăng? Sợ nó học lại với thẳng, cằn nhằn khó chịu. Cậu muốn vậy phải nghe theo lời tôi biểu, dầu câu cá câu tôm chi cũng vậy, hễ thiếu mồi biết liệu làm sao, nó đang nghèo, hễ nghe hơi đồng ắt nó phải nhào, nếu Cậu nệ tốn hao khó quá. Cậu có thương nó, làm cho nó một cây kiềng chạm nhá thêm cho hai bộ cà rá liền hườn, rộng nữa thì làm cho một đôi vàng chạm mẫu đơn, mựa chớ so hơn tính thiệt. Trong sẵn có tôi theo đờn riết, một hai ngày biết đặng chăng? Nói củng mà nghe, nó dẫu không gá nghĩa hằng, mô dám lãnh bạc vàng của cậu. Nói chơi vậy chớ, danh tôi thảy xa gần đều thấu, Cậu cũng có nghe chớ lẽ nào không, tôi mà hứa với ai dầu cho có xấu cũng xinh, lời tôi đã cạn tình, Cậu khá tin chớ ngại.” Ái Nghĩa nói: “Ơn dì tưởng đoái, nói cho nên ngãi vợ chồng, tốn hao mấy ngàn đồng, tôi chẳng đem lòng nao núng. Dì kêu nó thử qua đây coi, nó mà khấng, dầu cho nó túng bao nhiêu tôi cũng dám bao, miễn là cho tay mắt mặt giao, rồi muốn tính lẽ nào cũng đặng mà!” “Thôi, Cậu ngồi đây tôi kêu thử nó coi, sợ có thẳng ở nhà nó qua không đặng, đa Cậu. Chồng nó ghen như tinh vậy lận Cậu à.” Nói về Ba hạnh bỏ ra đi, một chặp trở về nói cùng Ái Nghĩa rằng: “Thương Cậu tìm hoa xa xóm, nên tôi chẳng nệ tất công, thiệt qua đó thấy thằng chồng nó mà phát ghét, thẳng làm sao, bộ tịch như Lôi công, máu ghen quá hơn lòng phụ nữ. “Cơ khổ thì thôi, nó thấy tôi, nó chừ bự làm như hình tôi ăn hết của, của nó vậy cậu! Giả không biết, tôi mời cỏn qua ăn bắp nấu, nó nghe qua rõ thấu mới an, tôi giận quá, phải cậu mà quyết ngỡi tào khang, tôi chịu khó tôi đờn riết ít bữa, ắt sao cũng phụng loan rời rã.” “Dì tính đặng sum vầy một ngả” Ái Nghĩa nói “Tôi thệ lòng ơn trả nghĩa đền, dẫu thịt mòn xương nát chẳng quên, nhờ dì giúp mà nên kim thạch.” Dứt lời, Hà Hương ngoài cửa bước vào, thấy Ái Nghĩa mặt có sắc thẹn bèn cúi đầu thi lễ mà rằng: “Thiếp kỉnh chào tân khách; thưa dì có điều chi thối trách cùng chăng? Hay là dì kêu tới cho ăn, xin dì khá tỏ phân cho biết.” Bóng sắc chói dường như ánh nguyệt, lại còn thêm trải việc điếm đàng. “Nghĩa” mặn nết hường nhan, khác nào thoàn gặp sóng, trương đôi mắt ngồi xa mà ngóng, Hà Hương thấy vậy lại làm bộ, làm tuồng như cá khỏi lờ ngại bóng lưới tơ. Ba Hạnh nói: “Không điều chi thối trách mà ngờ, ấy là việc ước mơ gặp gỡ.” “Thưa dì, dì nói sao mà không bợ ngợ, cháu đã mang duyên nợ sờ sờ, sao dì còn nói việc tóc tơ, bộ dì muốn hại cháu sao chớ! Dì nỡ khiến bơ vơ chút phận.” “Khuyên cháu đừng vội giận, mựa trách lẫn phận già, cháu kỉnh dì như đạo mẹ cha, nên dì muốn cho cháu nên gia nên thất. Dì vẫn biết, cháu con nhà tư chất, mà tủi chẳng đặng vào giải nhứt với đời, cứ trả hoài mối nợ hết hơi, bao giờ đặng thảnh thơi phận gái. Cháu nghĩ lại mà coi, năm tháng qua như nháy, ngày xuân phải hao mòn, bây giờ đương má phấn môi son, cháu không bay nhẩy, để đến lúc có con ai muốn?” Thưa dì, đã biết cuộc đời ai cũng chuộng, chuộng nơi giàu chuộng chốn thanh bai, nhưng mà phận bọt bèo bến nước mười hai, há biết đặng duyên may nợ rủi. Cùng nhau đã trèo non lặn suối, nỡ nào nghe dì xúi bỏ nhau, cuộc nghèo giàu ai cũng nghèo giàu, tại số mạng muốn sao cho đặng.” “Con nói niết ế, trời còn có khi mưa khi nắng, tình há không lúc vắng lúc dài, trong đời có mấy ai, ngậm đắng trêu cay đến thác. Dì không mong tích ác, mà xúi ai ở bạc với chồng, nhưng mà nghĩ thương phận má hồng, chịu lấp chôn hình vóc. Cháu chẳng nhớ xưa nàng Kim Ngọc, nghèo đói chi mà kết tóc với Tử Ca, cháu nghĩ mà coi, một tiếng ừ mà nên thất nên gia, dại gì chẳng ừ lấy ba bốn tiếng.” (Ái Nghĩa khoái ý cười). Hà Hương cũng lấy khăn che miệng, chúm chím cười cất tiếng hỏi phăng, “Ai ở đâu mà dì nói lăng xăng, hay là dì muốn cho cháu mua trăng bán gió?” “Người ấy là người ngồi đó, cháu không biết hay sao? Vốn con nhà giàu có xứ ni, cháu mà ừ một tiếng, dầu cho cháu muốn vật chi, Cậu tư sắm tức thì cho cháu.” Nói dứt tiếng dì ba bước rảo, bỏ Hà Hương ngơ ngáo một mình. Cậu tư bước tới thình lình, đặng có tỏ tình sở ái. Hà Hương thấy, lẹ chơn bước trái, vào trong phòng nói lại dì ba, thằng làm sao đen quá Chà Và, thương chẳng đặng khó mà gần đặng! “Ừ nó đen vì dang nắng, đừng dại làm vậy, nó đen mà bạc trắng hơn duyên, lấy nó là lấy đồng tiền, nếu cháu tị hiềm rất quấy. Cháu cứ kiếm lời đưa đẩy, trong có dì khôn dại nhỏ to, cháu mà đặng ấm no, dì cũng khỏi lo thiếu đủ.” (Cháu cứ nói chuyện cầm chừng với nó, để dì kiếm thế xẻ nó một mớ sốt dẻo đã mà) Nói rồi làm bộ bước ra, ra dấu xúi Ái Nghĩa vào phòng; Ái Nghĩa tuốt vô trong, thấy mặt thì thương mà lòng lại sợ, (Ái Nghĩa run). Miệng chiếp nói mà lời bợ ngợ, làm như tuồng lưỡi đớ nan phân, ý muốn xốc lại gần, ngặt nỗi run chơn khó bước. Hà Hương thấy vậy làm bộ hơn nữa. Mắt dáo dác ngó chừng sau trước, sợ có người biết đặng lậu ngôn. “Dì ba, thiệt dì hại tôi mà, Cậu hãy đi ra; làm như vầy thế sự người đồn; đồn vấy, đồn vá, đồn bậy, đồn bạ. Chồng tôi mà hay đặng, ắt tôi chẳng cón hồn với nó!” “Việc chi mà la ó, xin Cô nó an tâm, đây tôi nguyền kết tóc trăm năm, Cô nó chớ nghi tâm họ Mã. Nghĩa vợ chồng Cô dầu đành gá, trước gió trăng sau đá với vàng, một ngày tôi mà biết đến nàng, nguyền giữ trọn tào khang chi đạo.” “Thôi đi Cậu; Cậu đừng nói xảo, mà đa báo hại tôi, muốn mua vung trước phải lựa nồi, khiến chi việc chít đôi lẻ bạn. Biển dầu cạn chung tình chẳng cạn, non dầu mòn nghĩa bạn đâu dời, đừng hkie61n cho chồng vợ rã rời, rồi đem thiếp giữa vời mà bỏ. Thà đành phận dãi dầu đói khó, hơn thấy giàu mà tham đó bỏ đăng, lúc chưa xong nói ít ai bằng, chừng rồi việc gối chăn đá hất.” Ái Nghĩa nói: “Tình tôi quyết thật, chẳng phải tham bóng sắc dối lòng, nay may mà gặp nhau đây, sau những dầu nên đạo vợ chồng, cũng tại bởi tơ hồng xui khiến. Xin nàng hãy ngồi nói chuyện, tôi chẳng phải như người ta; Đây nầy, tôi cho trước nàng một miếng giấy Săn (Cent) chừng đôi ta nên phận gối chăn, nàng muốn mấy ngàn cũng có.” Cậu tư chưa rõ (Hà Hương lãnh giấy bạc bỏ túi) rồi nói: “Phận tôi cam khổ muôn ngàn, tôi e cho thân hèn khó sánh với người sang, tay trắng khôn bì trang hảo hộ. Ra cớ sự ni, cũng cì chỉ đỏ, vấn buộc nên nhứt cổ lưỡng thằng; xét như phận tôi (Hà Hương và nói và khóc) tưởng ngàn tầm nhờ bóng Tùng quân, che sương tuyết đỡ thân giấy các. Hay đâu nỗi mạng tôi rất bạc, mắc người chồng mạc kiếp cùng căn, trong mình không nghề nghiệp làm ăn, thêm chè rượu điếm đàng là khác. Xa gần không cô bác, một vợ chồng lưu lạc xứ xa, dẩu cao bay cũng phận đờn bà, làm chi đặng việc nhà đắp đổi. Ăn buổi xớm lo buổi tối, tôi mà nói ra đây thậm lỗi cùng chồng, đắng cay thay cái phận má hồng, mang mối nợ tang bồng lo trả. Cậu không rõ, chớ tôi vốn cũng con nhà danh giá, phải như phường ôm đóa đợi ong, chẳng biết sao số phận long đong, một năm chí cuối cực lòng cực dạ. Cậu dầu muốn sum vầy một ngả, ơn thiếp nguyền chạm đá ghi xương; thiếp e khi bướm chán ong chường, phường trăng gió bỏ phường trăng gió. Hại thiếp ngân ngơ hai ngõ, thân yếm mang chưa rõ phận gì, nghĩa trăm năm may gặp bất kỳ, xin cậu chớ vội chi cho lắm. Rốn lòng thương chậm chậm, đừng làm tuồng sa đắm mới hay, dễ nào Cậu dốt chi Cậu; dục túng thành tai, ráng mà đợi bát nước lên đài sẽ uống.” Lời êm tợ như thủy triều chảy cuộn, Ái Nghĩa nghe càng luống ước mơ: “Xin gìn lòng mựa chớ đơn sơ, mà rắm rối tóc tơ rất nghiệt. Lòng tôi thiệt thương nàng chí quyết, nàng chớ toan nghi nguyệt ngờ hoa, ai lỗi nghì chứng có cao xa, soi xét lòng ta đoan thệ.” Thương thay! Ái Nghĩa mới mở lời cạn kể, nghe dì ba giục trẻ vào chường, rằng: “Nghĩa Hữu đương kêu kiếm Hà Hương, mau dời gót kẻo vương ‘tương đậu’.” Hà Hương vội chắp tay giã Cậu, Cậu tư nhìn ngơ ngáo tâm tình, kéo Hà Hương ôm riết vào mình, hun hít cho thỏa tình hoài ái. Hà Hương về Ái Nghĩa bước ra. Ba Hạnh nói: “Con coi vậy mà thiệt là còn dại, Cậu nghĩ đó coi, tôi nói hết văn còn hãy chưa tin; khó lắm Cậu. Cậu chớ bôn sanh việc bất bình, mà uổng tất công tình gắng vó, để tôi ráng hiệm vầy đăng đó, cho tỏ tường lửa đỏ vàng cao, khó bao nhiêu tôi chẳng nệ công lao, miễn cho đặng, phòng nhờ Cậu lúc ốm đau già yếu.” Nghe lời nói thoát qua Cậu hiểu, (khá cũng là sáng ý mà!) móc giấy (Săn) ra biểu đổi liền, thương em bao nệ tốn tiền, mấy lão bỏn sẻn, thấy vậy tưởng mình điên hơn nó!!! Ba Hạnh thấy có su đờn ó, đảo ngũ cung tiếng nhỏ tiếng to, đổi bạc về, Cậu tư liền lấy ra cho, hai miếng iga61y ‘Oảnh” thấm! Dì ba no biết mấy, dì Ba Hạnh thò tay vói lấy, lại tiếp rằng: ‘Dầu cho khó mấy cũng thành, để rồi tôi hỏi lại ngọn nghành, coi việc dữ lành thì biết.”